ԵՐԵՎԱՆ, 23 ՄԱՐՏԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Պոլսահայ կոմպոզիտոր Տիգրան Չուխաճյանի «Արշակ Երկրորդ» օպերայի իրադարձությունները ծավալվում են Հայաստանի թագավորությունում 365 թվականին: Պատերազմում հաղթանակած թագավոր Արշակ Երկրորդը վերադառնում է մայրաքաղաք Արմավիր, սակայն իր սեփական թագավորությունում բախվում է անկարգությունների:

Օպերային ներկայացումը, որը երբեք չի բեմադրվել կոմպոզիտորի կենդանության օրոք, առաջին անգամ բնօրինակով՝ իտալերեն լեզվով և ամբողջությամբ ներկայացվեց Երևանում:

«Արմենպրես»-ի հաղորդմամբ՝  ներկայացման առաջնախաղը տեղի ունեցավ մարտի 22-ին Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնում:

Արշակ Երկրորդը սիրում է իր հայրենիքը, երազում միասնական և ուժեղ Հայաստան ստեղծելու մասին, սակայն բիրտ է ու դաժան թե՛ հոր, թե՛ եղբոր, թե՛ կնոջ, թե՛ եղբոր նշանածի հանդեպ:

Արշակ Երկրորդի կերպարը կերտել է Արման Առաքելյանը: Դա նրա առաջին մեծ դերն է: Մինչ «Արշակ Երկրորդ» օպերան հանդես է եկել «Կարմեն», «Անուշ» և այլ ներկայացումներում: Ասում է՝ իր համար մեծ պատիվ է, ինչպես նաև շատ պարտավորեցնող է այս ներկայացման մեջ Արշակի Երկրորդի առաջին կատարողը լինելը:

Օպերային երգիչը հավատացնում է՝ Արշակ Երկրորդ արքան իրականում բռնակալ չէ: «Մենք հայ ենք ու գիտենք, որ նա հայրենասեր է: Կան դրվագներ, որ պետք է բռնակալի դեր խաղամ, սակայն  Արշակ Երկրորդն ապացուցում է, որ լավ հայ է, հայ արքա է»,-շեշտում է Արման Առաքելյանը:

Տիգրան Չուխաճյանը, որին անվանել են հայկական Վերդի, «Արշակ Երկրորդ» օպերան գրել է 1868 թվականին: Ծնվելով Կոստանդնուպոլսում՝ նա բարձրակարգ կրթություն է ստացել Իտալիայում: Եվրոպական մտածողություն է ունեցել և կարողացել է Օսմանյան կայսրությունում ստեղծել օպերա և այն անվանել «Արշակ Երկրորդ»:

Օպերայի իտալերեն լիբրետոն գրել է Թովմաս Թերզյանը, իսկ հայերեն լիբրետոն՝ Արմեն Գուլակյանը:

«Այդ ժամանակներում շատ բնական էր, որ օպերաներն իտալերեն էին գրվում: Չուխաճյանն էլ հույս ուներ, որ այն մի օր կցուցադրվի Իտալիայում, իսկ թեման  ընտրել էին ոչ այն պատճառով, որ Արշակը շատ լավ արքա էր: Ընտրել էին դաժան արքայի մասին պատմող նյութը, քանի որ այն խորհրդանշական էր, սակայն օսմանցիները հիմար չէին, հասկացան, և օպերան երբեք ամբողջությամբ չներկայացվեց Պոլսում, միայն հատվածներ, արիաներ, գեղեցիկ երաժշտական դրվագներ»,-ավելի վաղ պատմել է կոմպոզիտոր Ջոն Սարգսյանը, որն իր գործընկերների հետ կարողացել է տարիների ընթացքում վերականգնել օպերայի ամբողջական տարբերակը, իտալերեն լիբրետոն և առաջարկել այն բարձրացնել Երևանի օպերային թատրոնի բեմ:

«Արշակ Երկրորդ»-ի նոտաները երաժշտագետներին են հասել Տիգրան Չուխաճյանի տիկնոջ մահից հետո 1930-ական թվականներին: Նոտաները տեղ են գտել Գրականության և արվեստի թանգարանում: Երաժշտագետ Գևորգ Տիգրանովը, ծանոթանալով դրանց, հիացել է երաժշտությամբ, ցանկացել հանրայնացնել, սակայն չի հաջողել:

«Արշակ Երկրորդ» օպերայի հայերեն լիբրետոն երևանյան օպերային թատրոնի բեմ է բարձրացել ավելի ուշ՝  1945 թվականին:

«1940-ից 1945 թվականներին Մոսկվան սկսեց թույլատրել ազգային թեմաներով ստեղծագործել: Այդ ժամանակ հիշում են օպերայի մասին: Անկեղծ ասած՝ սովետական տարբերակը կեղծիք է: Այնտեղ քսան տոկոս մեղեդային նմանություններ կան, և կոմպոզիտորն է Լևոն Խոջա-Էյնաթյանը: Ութսուն տոկոսը նրա գրած երաժշտությունն է և շատ ավելի ժամանակակից ոճով: Պարտիտուրայում բազմաթիվ թերություններ կային, ձեռագիր էր գրված ու անհասկանալի»,-նշել է Սարգսյանը:

Ավելի վաղ «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում Երևանի օպերային թատրոնի տնօրեն Կարեն Դուրգարյանը շեշտել էր. «Հայ կոմպոզիտոր է գրել առաջին օպերան տարածաշրջանում 1868 թվականին: Պատկերացնո՞ւմ եք դրա արժեքը: Այն հաջողություն կունենա, թե ոչ, չորրորդական, հինգերորդական է: Մենք հպարտանում ենք նրանով և պարտավոր ենք նման ստեղծագործությունը ցուցադրել, կատարել այնպես, ինչպես Չուխաճյանը գրել է. դա մեր պարտքն է»:

Բեմում էին թատրոնի արտիստները, երգչախումբը և նվագախումբը: «Արշակ Երկրորդ»-ն ավելի հանրայնացնելու նպատակով թատրոնը հրավիրել էր իտալացի աշխարհահռչակ դիրիժոր Դոնատո Ռենցետտիին, որը ներկայացման երաժշտական ղեկավարն ու դիրիժորն է և բեմադրող ռեժիսոր Ժան Ռոման Վեսպերինիին՝ Ֆրանսիայից: Ներկայացման իրականացմանը ֆինանսապես աջակցել է ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը:

Լուսանկարները՝ Հայկ Բադալյանի

Առաջնախաղին ներկա էին ՀՀ վարչապետի տիկին Աննա Հակոբյանը, ՀՀ ԿԳՄՍ փոխնախարար Դանիել Դանիելյանը և այլ պաշտոնյաներ:

Ներկայացումն անցավ բազմամարդ դահլիճում: Հանդիսատեսը, որի շարքում շատ էին և՛ հասուն սերնդի ներկայացուցիչները, և՛ երիտասարդները, բուռն ծափահարություններով,  «բրավո» վանկարկումներով ճանապարհեց արտիստներին, որոնք ոգևորված էին, հուզված:

Անժելա Համբարձումյան

Լուսանկարները՝ Հայկ Բադալյանի