ԵՐԵՎԱՆ, 1 ՓԵՏՐՎԱՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ։ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել Հայաստանի հանրային ռադիոյի «Անվտանգային միջավայր» հաղորդմանը։ «Արմենպրես»-ը ներկայացնում է հարցազրույցի՝ ՀՀ վարչապետի աշխատակազմի տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչության տրամադրած սղագրության առաջին մասը։

Հանրային ռադիո – Բարև ձեզ հարգելի ռադիո լսողներ, ողջունում եմ նաև Հայաստանի հանրային ռադիոյի ֆեյսբուքյան հարթակի և կայքէջի մեր հետևորդներին: Եթերում «Անվտանգային միջավայր»-ն է, ես Բարեղամ Ղուկասյանն եմ:

Հարգելի բարեկամներ, քննարկման առանցքում այսօր Հայաստանի անվտանգային միջավայրի առանցքային հայեցակարգային հարցերն են, մեր առաջ կանգնած անվտանգային մարտահրավերները, դրանց լուծման ուղիները: Այս համատեքստում, այսօր խոսելու ենք, մասնավորապես, Սահմանադրության փոփոխության, խաղաղության օրակարգի, «Խաղաղության խաչմերուկի» մասին և ոչ միայն: Այսօր պատիվ ունենք հյուրընկալել Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին:

Բարև Ձեզ, պարոն վարչապետ: Եթե չեմ սխալվում, հեղափոխությունից հետո սա Ձեր երկրորդ այցն է Հայաստանի հանրային ռադիոընկերություն, միգուցե և առաջին մեծ հարցազրույցը, եթե չհաշվենք, որ հեղափոխությունից մեկ տարի անց փոքր հարցազրույց ունեցել եք Լուրերին: Մի խոսքով, այսօր մեծ հարցազրույց ենք ունենալու, ինչի համար շնորհակալություն եմ հայտնում կրկին Հայաստանի հանրային ռադիոյի տաղավարում  հյուրընկալվելու համար:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ես եմ շնորհակալ հրավերի համար:

Հանրային ռադիո – Միանգամից անցնենք կարևոր հարցերին: Պարոն վարչապետ, վերջերս Դուք խոսեցիք Հայաստանի արտաքին անվտանգության ապահովման կարևոր գործոնի՝ լեգիտիմության մասին: Ի՞նչ է այն ենթադրում, ի՞նչ լեգիտիմության մասին է խոսքը, որի վրա պետք է հենվի իշխանության ռազմավարությունը:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Շնորհակալ եմ: Իհարկե, ցանկացած կառավարության և առավել ևս կառավարության ղեկավարի ամենօրյա աշխատանքի թեման է՝ ինչպե՞ս ապահովել անվտանգությունը, ինչպե՞ս ապահովել երկրի, պետության անվտանգությունը, ընդ որում՝ մեր ժամանակներում այդ հարցը գործնականում հրատապ է, եթե չասենք բոլոր, այդ թվում՝ առնվազն շատ երկրների համար՝ ձեզ հայտնի միջազգային իրադրության բերումով: Բնականաբար, այս հարցի առաջին պատասխանը հետևյալն է՝ բարեփոխել բանակը, ուժեղացնել բանակը և ունենալ մարտունակ բանակ, որն ի վիճակի է լուծել խնդիրները:

Երկրորդ գործիքն անվտանգության ապահովման՝ ինչպես ես նախորդ օրը մեր բանակի օրվան նվիրված ելույթում ասացի, արտաքին հարաբերություններն են, և այս երկու արձանագրման մեջ, կարծում եմ, մեծ նորություն չկա: Այսինքն՝ սա նախկինում միշտ ասվել է, և այս թեման՝ բանակ և դիվանագիտություն, այդպես է ավելի շատ ձևակերպվել, նորություն չկա:

Հիմա լեգիտիմության հարցն, իսկապես, կարևոր եմ համարում, որ ավելանա այս զույգին: Ինչո՞ւ, որովհետև և արտաքին հարաբերություններով, և բանակի կառուցման կոնտեքստում շատ կարևոր է ունենալ լեգիտիմ նպատակներ: Ի՞նչ նկատի ունեմ լեգիտիմ նպատակ ասելով. լեգիտիմ, ընդ որում, ես նաև իմ ելույթում ընդգծեցի, միջազգային ընկալման տեսակետից, ոչ այնքան և ոչ միայն ներքին ընկալման տեսակետից, այլ միջազգային տեսակետից:

Հանրային ռադիո - Արտաքին աշխարհի համար հասկանալի է այսինքն:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Այո, արտաքին աշխարհի համար հասկանալի է, և այստեղ խնդիրն, իրականում, մեր քննարկման նյութն ի՞նչն է, որովհետև եթե մեր ներքին ընկալման և արտաքին ընկալման միջև դիսոնանս կա, այդ դիսոնանսի մեջ է գեներացվում անվտանգային սպառնալիքը: Եվ անվտանգային սպառնալիքը հասցեագրելու համար այդ ճեղքը պետք է փակել՝ արտաքին ընկալման և ներքին ընկալման, լեգիտիմ ակնկալիքի և լեգիտիմ քաղաքականության: 

Հանրային ռադիո - Ըստ էության, բալանսավորել լեգիտիմության ներքին ընկալումները և արտաքին աշխարհի ընկալումները, որպեսզի խզում չառաջանա այս երկու հասկացությունների միջև:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Այո, խզում չառաջանա և այդ խզման տեղում չառաջանա այն նեգատիվ էներգիան, որը բերում է անվտանգային սպառնալիքի և դրա իրագործման: Հիմա որտե՞ղ ենք տեսնում կամ որտե՞ղ եմ տեսնում ես այդ լեգիտիմության սահմանը, որովհետև սա էլ է կարևոր, լեգիտիմությունը՝ լեգիտիմություն, բայց դա գործնականում ի՞նչ է նշանակում: Եվ մեր այս քննարկվող հարցի համատեքստում ես լեգիտիմությունը տեսնում եմ Հայաստանի միջազգայնորեն ճանաչված սահմանի մեջ: Եվ այս հենակետի վրա եմ ուզում մեկնաբանել նախորդ երկու հասկացությունների հետ կապված հարաբերությունը: Տեսեք, նախ մենք ընդգծում ենք, և յուրաքանչյուր երկրի լեգիտիմ իրավունքն է ունենալ ուժեղ և մարտունակ բանակ: Բայց այս հարցը հետագա քննարկման անհրաժեշտություն և կարիք ունի, որովհետև եթե դու ուժեղ և մարտունակ բանակ ունես լեգիտիմ նպատակներ իրագործելու համար, ոչ մեկը քեզ չի կարող ասել՝ ինչո՞ւ ես դու քո բանակն ուժեղացնում: Եթե դու խնդիր ես դնում նպատակ, որի լեգիտիմությունն արտաքին միջավայրի և միջազգայնորեն կարող է դրվել կասկածի տակ, այստեղ առաջանում են բազմաթիվ խնդիրներ:

Հիմա ավելի պարզ բացատրելու համար՝ ես ասում եմ, որ մենք մեր բանակը պետք է ուժեղացնենք, դարձնենք մարտունակ՝ մեր երկրի տարածքային ամբողջականությունը, ինքնիշխանությունը, անկախությունը և մեր երկրի տարածքը պաշտպանելու նպատակով: Իսկ այդտեղից հարց է ծագում՝ ո՞րն է մեր երկրի տարածքային ամբողջականությունը: Մեր երկրի տարածքային ամբողջականությունը, ինչպես ես անդրադարձել եմ՝ հայկական ԽՍՀ տարածքի նույնական տարածքային ամբողջականությունն է: Եվ հիմա, երբ մենք ասում ենք, որ մեր բանակը հզորացնում ենք այս տարածքի անվտանգությունն ապահովելու համար, ոչ ոք չի կարող ասել՝ ինչո՞ւ եք դա անում: Իսկ եթե մենք բանակն ուժեղացնելու խնդիրը ձևակերպում ենք հետևյալ կերպ, որ մենք ուժեղացնում ենք, որպեսզի, օրինակ՝ վերականգնենք պատմական արդարությունը, շատ պարզ մի հարց է ծագում, իսկ ինչո՞ւ ուրիշները պետք է թողնեն, թույլ տան, որ այդ բանակը հզորանա, որ, պայմանական ասած, պատմական արդարության հարց լուծվի: Պարզ է, որ այսինքն՝ առնվազն խելամիտ չէ թույլ տալ, որ այդ բանակն այնքան ուժեղանա, որ հետո այդ ուժեղացած բանակի հետ գործ ունենան:

Հանրային ռադիո - Բայց հիմա այդպիսի ուղերձներ չենք հղում չէ՞ աշխարհին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ես ասում եմ, որ մենք չպետք է աշխարհին հղենք այդպիսի ուղերձներ, բայց գիտեք ինչ, ես չեմ ուզում, որ այս խոսակցությունը լինի մեր ու աշխարհի միջև: Ես ուզում եմ, որ այս խոսակցությունը լինի մեր միջև, որովհետև ես հիմա աշխարհի հետ չեմ խոսում, ես խոսում եմ Ձեզ հետ և Ձեր միջոցով՝ Հանրային ռադիոյի լսարանի և Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների հետ: Սա շատ կարևոր նրբություն է, իմիջիայլոց, ես նաև լեգիտիմության առումով մի շատ կարևոր նրբություն ընդգծեմ: Մենք ներքին և արտաքին աշխարհի կամ ներքին և արտաքին խոսակցության խոսույթները նույնպես պետք է նույնականացնենք, որովհետև այստեղ նույնպես ճեղք առաջանալու դեպքում այդ ճեղքի մեջ առաջանում է, գեներացվում է էներգիա, որը խնդիր է առաջացնում մեր արտաքին անվտանգության համար: Եվ, հետևաբար, Ձեր առաջին հարցին պատասխանելով՝ ես ասացի ինչ նկատի ունեմ լեգիտիմություն ասելով: Ես նկատի ունեմ լեգիտիմություն՝ նկատի ունենալով Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի անվտանգությունը, տարածքային ամբողջականությունը, Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը և զարգացման համար բնականոն պայմաններ ապահովելը:

Եվ հաջորդ արձանագրումն այն է, որ սա պետք է լինի անվտանգության մասին մեր ռազմավարական պատկերացման հիմքը: Սա ի՞նչ է նշանակում: Սա նշանակում է, որ ամեն ինչ՝ բոլոր քաղաքականությունները, բոլոր խոսույթները մենք պետք է համապատասխանեցնենք այս ռազմավարությանը, որպեսզի այս հռչակված ռազմավարության և իրականությունների արանքում նույնպես ճեղք չառաջանա, որովհետև ճեղքերն այն տեղերն են, որտեղ մեզ համար աննկատ գեներացվում է այն էներգիան, որը սպառնալիք է ստեղծում Հայաստանի անվտանգության համար:

Հանրային ռադիո - Պարոն վարչապետ, սովորաբար հեղափոխություններին հաջորդում է նոր Սահմանադրությունը, որի հիմնական օրենքը, այսպես ասենք, պայմանագիրն է հասարակության և պետության միջև: Արդյոք նոր Սահմանադրությունն անհրաժեշտ է, ինչի մասին խոսեցինք այդ լեգիտիմությունն ապահովելու համար:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Նախ եկեք արձանագրենք, որ հեղափոխությունից հետո էլ, 2018թ. ժողովրդական, ոչ բռնի, թավշյա հեղափոխությունից հետո էլ, և 2020թ. 44-օրյա պատերազմից հետո էլ, և անկախ այս ամենից, Սահմանադրության թեման Հայաստանի Հանրապետությունում միշտ կենդանի է եղել ամենատարբեր առիթներով: Ուզում եմ հիշեցնել, որ 2018թ. հեղափոխությունից հետո կային ձայներ, կարծիքներ, որ պետք է փոխել Սահմանադրությունը և վերադառնալ կառավարման կիսանախագահական համակարգի: Ես այդ գաղափարը չէի կիսում:

Պատերազմից հետո նորից այդ գաղափարը հնչեց, որ եթե մենք ունենայինք կիսանախագահական համակարգ, գուցե ամեն ինչ այդպես չստացվեր: Եթե անկեղծ ասեմ, հենց անմիջապես այդ պատերազմական շրջանում ես էլ էի մտածում, որ գուցե այդ փաստարկները ճիշտ են և գուցե ես ինքս էլ թերագնահատել եմ այդ հանգամանքը, որովհետև մեր գործող Սահմանադրությամբ Գերագույն հրամանատար, բանակ և այլն, այդ հարաբերությունները երբ և ինչպես է գործում, և ուղղահայացում էլ ճեղքեր կան, որոնք նույնպես 44-օրյա պատերազմի ժամանակ, իհարկե, իրենց արտահայտեցին, ի ցույց դրեցին: Բայց ընդհանրապես վերջին շրջանում և հիմա շատ լայնորեն քննարկվում է, խոսել եմ նոր Սահմանադրություն ունենալու անհրաժեշտության մասին, և եթե ինձ հարցնեք՝ ինչո՞վ է պայմանավորված նոր Սահմանադրությունը, ես վերջին շրջանում նաև շատ եմ խոսում հայրենիք-պետություն հասկացությունների հարաբերությունների մասին, շատ եմ խոսում պետական ինստիտուտներն ամրացնելու անհրաժեշտության մասին: Շատ եմ խոսում և շատ եմ խոսել, և մեծ հաշվով՝ նաև 2018 թ. ժողովրդական, ոչ բռնի, թավշյա հեղափոխությունը նաև քաղաքացի-պետություն հարաբերությունների մասին է, քաղաքացի-պետություն դե յուրե, դե ֆակտո սոցիալական, աշխատանքային հարաբերությունների մասին:

Եվ ես արձանագրում եմ, միշտ եմ արձանագրել, բայց, իհարկե, հետագայում է, որ դրա կարևորության ընկալումն ինձ համար դարձել է ամբողջական: Մենք քաղաքացու և պետության միջև ճեղք ունենք: Ինչո՞վ է արտահայտվում այդ ճեղքը: Այդ ճեղքն արտահայտվում է նորից լեգիտիմությամբ, որովհետև Հայաստանի Հանրապետության  Սահմանադրությունը, որն ընդունվել է 1995թ. և մի քանի անգամ փոփոխվել է, այդ Սահմանադրությունը երբեք չի ընդունվել այն պայմաններում և միջավայրում, երբ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին ինքն իրեն ասի՝ ես գնացի, քվեարկեցի և ընդունեցի Սահմանադրություն: Այսինքն՝ ես գնացի և արձանագրեցի իմ պայմանավորվածությունը մյուս քաղաքացիների և պետության հետ, որ մենք իրար հետ հարաբերվում ենք այսպես և ապրում ենք այսպես: Այսօր շատ եզրույթներ կան, որ մենք ասում ենք, և վերլուծաբանները, մտավորականները շատ հաճախ խոսում են այն մասին, որ մենք պետական ժողովուրդ չենք, մենք երկար ժամանակ պետություն չունեցած ժողովուրդ լինելով՝ դեռ չենք դարձել պետական ժողովուրդ և այլն, և այդպես շարունակ: Այս խոսույթը կա, բայց ես չեմ ուզում մտնել դրա մանրամասների մեջ, ասել՝ այդպես է, թե այդպես չէ, որովհետև ինչ-որ առումով այդպես է, ինչ-որ առումով այդպես չէ, բայց ես ուրիշ բան եմ ուզում մենք ֆիքսենք, ո՞րն է այն կետը, ո՞րն է այն պահը, երբ մենք ոչ պետական ժողովրդից վեր ենք ածվում պետական ժողովրդի: Այդ պահը Սահմանադրական հանրաքվեն է, երբ մարդը գնում է ինքն իր ազատ կամքով, առանց հարկադրանքի, առանց կեղծիքների, առանց ընտրակեղծիքների, առանց մանիպուլյացիաների և ձեռք բերում պայմանավորվածություն:

Գիտեք ինչ, ընդհանրապես ընդունված է պայմանավորվածությունն արձանագրել ձեռքսեղմումով: Երբ քվեատուփերը բացում ենք, տեսնում ենք՝ անհրաժեշտ թվով քաղաքացիներ քվեարկել են դրա օգտին, այդքան քաղաքացին քվեարկելով՝ միաժամանակ ինչքան մարդ է կողմ քվեարկել, կամ նույնիսկ մասնակցել է, դեմ է քվեարկել, ես միաժամանակ այդքան մարդու հետ ձեռքսեղմում եմ անում, պայմանավորվածություն եմ ձեռք բերում. ասում եմ՝ մենք իրար հետ ապրում ենք այսպես, ապրում ենք պետականորեն, այդ է իմ գիծը, որտեղ պետության ժողովուրդը, ազգը դառնում է ժողովուրդ: Ինչ տարբերություն ազգի և ժողովրդի միջև, որովհետև ազգը էթնիկ ընկալում է, իսկ ժողովուրդը սահմանադիրն է:

Հանրային ռադիո - Սահմանադիր սուբյեկտ է այսինքն:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Այո, ժողովուրդը սահմանադիր սուբյեկտ է:

Հանրային ռադիո – Ըստ էության, ես ճիշտ հասկացա՞, գործող Սահմանադրության խութերն են միգուցե, որ պետություն և հասարակություն այդ ճեղքը լրացնելու, այդ ճեղքը բուժելու խնդիր է հանդիսանում:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան  - Գիտեք, այս առումով, ոչ թե ընդհանրապես, այլ իմ այս ասածի առումով էական չէ ինչ է գրված Սահմանադրության մեջ, այս կոնտեքստում, իհարկե էական է ինչ է գրած, բայց այս կոնտեքստում էական չէ ինչ է գրած Սահմանադրության մեջ, էական է, թե ինչքանով այդ Սահմանադրությունն օրգանիկ կապ ունի ժողովրդի հետ: Օրգանիկ կապը ժողովրդի հետ ոչ միայն արտահայտվում է, որ մենք պետք է քննարկենք, բոլոր նրբությունները հասկանանք, բոլոր ձևակերպումները  հանենք: Սահմանադրության տեքստը, գիտեք, մեծ մասամբ ավելի շատ մասնագիտական քննարկման ձևակերպումների խնդիր է քաղաքական ուղենիշները սպասարկելու համար, բայց պետության հետ գենետիկ կապը, ժողովրդի հետ գենետիկ կապը ձևավորվում է այն պահից, երբ ժողովուրդն ընդունում է, հաստատում է այդ պայմանը, առաջինն ինքն արձանագրում է, որ ինքն այլևս պետական ժողովուրդ է և ինքն արձանագրում է, որ այս պետության սահմաններում իրար հետ մենք հարաբերվելու ենք այս կանոններով:

Այսինքն, իմ ընկալմամբ և համոզմամբ նոր Սահմանադրություն ունենալու անհրաժեշտությունը պայմանավորված է այս գենետիկ կապը մեր ժողովրդի և մեր պետության հետ, այդ ճեղքը լրացնելու գենետիկ կապը, որովհետև մեր հանրային ընկալումն այն է, որ ժողովուրդը երբեք չի գնացել և կողմ չի քվեարկել...

Հանրային Ռադիո - Որն ավելի կլեգիտիմացնի այն հարաբերությունները, որի մասին  խոսեցինք, պետություն և ժողովուրդ հարաբերությունների մասի՞ն է խոսքը:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան - Այո: Լեգիտիմությունն ընդհանարապես բոլոր հարաբերություններում էլ շատ էական է: Երկու կամայական քաղաքացու հարաբերություններում լեգիտիմությունը շատ էական է, որովհետև ի՞նչ է լեգիտիմ հարաբերությունը. լեգիտիմ հարաբերությունը հետևյալն է՝ ի՞նչ եմ ակնկալում ես ձեզնից և ի՞նչ եք ակնկալում դուք ինձնից: Ձեր ակնկալիքների ո՞ր մասն եմ ես պատրաստ բավարարել, դա մեր հարաբերությունների լեգիտիմ հիմքն է, և ի՞նչ ակնկալելու իրավունք ունեք դուք ինձնից, որովհետև ամեն ինչ չէ, որ կարող եք ինձնից ակնկալել: Լեգիտիմությունն այն է, որ մեր հարաբերությունների մեջ ձևավորվում է ընդունելի մի շրջանակ, որտեղ մենք ազատ ենք իրար հետ շփվել:

Հանրային Ռադիո - Պարոն վարչապետ, այսինքն՝ Երրորդ հանրապետությունը ձևավորվել է Անկախության հռչակագրի հիման վրա, և Դուք առաջարկում եք նոր Սահմանադրություն նոր Չորրո՞րդ հանրապետության համար:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ես ուզում եմ հիշեցնել, որովհետև հիմա շատ են խոսում դրա մասին, իշխանությունը, կառավարությունը փոխում է Սահմանադրությունը, կառավարությունն այս կանի, կառավարությունն այն կանի, կառավարությունը ոչ մի բան էլ չի կարող անել այս առումով, կառավարությունը չի կարող փոխել Սահմանադրությունը: Կառավարությունը կարող է առաջարկել ժողովրդին, կառավարությունը կարող է խոսել ժողովրդի հետ, կառավարությունը կարող է իր բացատրությունները ներկայացնել ժողովրդին, և միայն ժողովուրդը կարող է այդ որոշումը կայացնել: Ընդ որում, ես հիմա տեսնում եմ նաև որոշակի շահարկումներ, որոնք անընդունելի են: Հիմա արդեն սկսել են ասել, թե իշխանությունը կկեղծի քվեարկությունը: Գիտեք, տասնյակ ընտրություններ ենք արել Հայաստանում 2018 թվականի հեղափոխությունից հետո, թող ցույց տան մի դեպք, ՏԻՄ մակարդակում, համապետական մակարդակում, միջազգայնորեն ճանաչվել է մեր ընտրությունների օրինականությունը, ՏԻՄ մակարդակում միջազգային դիտորդներ միշտ չէ, որ լինում են, եղել են դեպքեր, որ մենք՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը հաղթել է, եղել են դեպքեր, որ մենք պարտվել ենք: Թող ցույց տան մի դեպք, երբ մենք մի քվեաթերթիկի հետ կապված հարց ենք բարձրացրել, կամ կեղծիք է տեղի ունեցել, որովհետև այդ ճանապարհով գնալ՝ կնշանակի ոչնչացնել մեր իսկ քաղաքական ինքնությունը: Դա անհնար է:

Հանրային Ռադիո – Իմիջիայլոց, մեղադրանքներ կան ընդդիմադիր շրջանակներից, նաև այն շրջանակներից, թե Ձեզ վրա ճնշում են գործադրում նաև արտաքին աշխարհից՝ նոր Սահմանադրություն ընդունելու հարցում: Ձեր արձագանքն ինչպիսի՞ն է այս խոսույթին:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Իմ արձագանքը հետևյալն է այդ խոսույթին. շատ ուղիղ են ասում, ասում են՝ այս Սահմանադրության փոփոխությունները կապված են Ադրբեջանի ճնշումների հետ: Ես պիտի հետևյալն ասեմ Ձեզ, ես էլի պետք է վերադառնամ մեր խոսակցության ամենասկզբին, որովհետև ցանկացած կառավարություն ինքը պետք է վերլուծի և հասկանա, թե ինչ հայեցակարգի հիման վրա է ինքն ապահովելու երկրի անվտանգությունը և պետք է տեղորոշի, զատորոշի այն պրոբլեմները և կետերը, որոնք արտաքին անվտանգային սպառնալիք են առաջացնում: Հիմա ես վերադառնամ նաև բանակի հետ կապված խոսույթին, տեսեք, երբ ես ասում էի, որ բանակը Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքում գործելու, ինքնիշխան տարածքը պատրաստելու և սպասարկելու համար է, անվտանգությունն ապահովելու համար է, և սա կարևոր է ոչ միայն ներքին, այլև արտաքին առումով, որպեսզի դու արտաքին աշխարհին, ըստ էության, հայտարարագրում ես, թե դու ինչ ես ուզում անել, քո մտադրություններն ես հայտարարագրում: Երբ քո մտադրությունները հայտարարագրում ես, ուրիշներն էլ իրենց մտադրություններն են հայտարարագրում, և այդ հայտարարագրումների պրոցեսում է, որ առաջանում են կոնֆլիկտները: Մենք գիտենք, որ ագրեսիվ միջավայրում ենք, հիմա մեր խնդիրն ի՞նչ է, մեր խնդիրը հետևյալն է՝ հասկանալ, թե ինչու է մեր միջավայրն ագրեսիվ մեր նկատմամբ: Ես շատ կոպիտ օրինակ բերեմ, շատ կոպիտ, ամենայն հարգանքով բոլոր երկրների նկատմամբ: Ուղղակի առակի լեզվով խոսելու տրամաբանության մեջ պատկերացրեք՝ մենք իրար հետ երկուսով քայլում ենք մի ճանապարհով և մենք պիտի ա կետից գնանք բ կետը: Իրար հետ գիտենք, թե ուր ենք ուզում գնալ, մենք այդ ճանապարհով քայլում ենք և տեսնում, որ ճանապարհի երկու եզրերին ցուլ է կանգնած, և նայում ենք իրար՝ տեսնում ենք, որ մենք կարմիր զգեստներով ենք:

Հանրային Ռադիո – Երկուսս էլ:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Երկուսս էլ: Ընդ որում, ոտքից գլուխ կարմիր զգեստներով ենք և մենք պետք է որոշում կայացնենք: Ընդ որում` այդ կարմիր զգեստն ինձ համար գործել է իմ սիրելի տատիկը, որը չկա, Աստված հոգին լուսավորի, և այդ շորն ինչ-որ առումով ինձ համար ամբողջ կյանքում ինձ ուղեկցել է, թալիսմանի նշանակություն ունի ինձ համար: Ձերն էլ Ձեր հարազատներից որևէ մեկը: Այդ ճամփորդության մեջ այդ զգեստը Ձեզ ջերմացնում է: Զուտ պետք է քայլենք այդ ճանապարհով:

Հանրային Ռադիո – Բարդ ճանապարհ է:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Հեշտ ճանապարհ չէ:

Հանրային Ռադիո – Արդեն կարմիր ենք հագած, ցուլերն էլ դիմացը կանգնած:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Ցուլերն էլ երկայնքով շարված են: Մենք պիտի իրար հետ քննարկենք և որոշում կայացնենք: Մենք կարող ենք երկու որոշումների երկու բանաձև ունենալ: Ես կարող եմ ասել՝ գիտե՞ս, ինձ համար այնքան թանկ է, ես այս շորով պետք է գնամ: Եվ իմիջիայլոց, ասեմ Ձեզ՝ ես էլ, Դուք էլ, մենք էլ, բոլորս էլ այդ ենք ասել և այդ ենք ասում, հասկանո՞ւմ եք, այդ ենք ասել և այդ ենք ասում: Ես ինքս, ընդդիմադիր եղած ժամանակ, վարչապետ եղած ժամանակ այդ եմ ասել: Եվ մենք պետք է այդ ճանապարհն անցնենք, և այս քննարկումն է որոշելու՝ մենք այդ ճանապարհը կանցնե՞նք, թե չենք անցնի, որովհետև եթե այդ կարմիր շորը մենք փոխենք, հրաժարվենք, փաթեթավորենք որպես մասունք, որպես շատ հարազատ և սրբազան մի բան, բայց այլևս իրեն շրջանառությունից, կիրառությունից հանենք, իրեն ընկալենք որպես մեր պատմության, մեր անցյալի մի մաս և զգեստավորվենք այն միջավայրին համապատասխան, որում մենք կարողանում ենք գործել: Ես Ձեզ մի բան ասեմ, այս կարմիր զգեստով տարբերակում ես, 100 տոկոսով կարող եմ երաշխավորել, որ մենք չենք անցնի այդ ճանապարհը: Զգեստափոխվելու տարբերակով ես չեմ կարող 100 տոկոսով երաշխավորել, որ մենք կանցնենք այդ ճանապարհը:

Հանրային Ռադիո – Բայց շանս կա, որ կարող ենք;

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան – Բայց եթե կա անցնելու տարբերակ, դա այս երկրորդ տարբերակն է, որովհետև այդ կարմիր շորի մասին խոսակցությունն ի՞նչ է նշանակում իրականում, նշանակում է, որ մենք ոչ պետական մտածելակերպից անցում ենք կատարում դեպի պետական մտածելակերպ, որովհետև հասկանում ենք, որ խնդիրը միայն մենք չենք: Խնդիրը մեր հաջորդ սերնդի առաջ մեր ունեցած պատասխանատվությունն է:

Հանրային Ռադիո – Պարոն վարչապետ, 2020-ի 44-օրյա պատերազմից և հատկապես 2022-ի սեպտեմբերին ադրբեջանական ագրեսիայից հետո Հայաստանն ակտիվորեն փորձում է իր անվտանգությունն ապահովել դիվանագիտական ակտիվ աշխատանքների շնորհիվ, և ընդհանրապես դիվանագիտությունը ներկա անկայուն աշխարհում որքանո՞վ է ապահով գործիք՝ անվտանգության ապահովման համար:

ՄԱՍ 2