BRÜKSEL, 9 KASIM, ARMENPRESS: Uluslararası Ceza Mahkemesi eski Başsavcısı Luis Moreno Ocampo, devletlerin soykırım tehlikesini, soykırımları önleme yükümlülüğünü almamak için kasıtlı olarak göz ardı ettiğine inanıyor.

Brüksel’de Armenpress’in muhabirine verdiği mülakatta Ocampo, Azerbaycan'ın askeri saldırısı sonrasında Dağlık Karabağ'da yaşanan tehcirin de soykırım türü olduğunu kaydederek, soykırımın sadece katliam olmadığını vurguladı.

Sayın Ocampo, Dağlık Karabağ'ın abluka altına alınmasını ve tamamen kuşatılmasını soykırım olarak değerlendiren mesleki görüşünüzü 7 Ağustos'ta Artsakh Cumhurbaşkanı'na sunmuş ve yayınlamıştınız. Gelecek felaketi önlemek için o dönemde nasıl bir süreç başlatılabilirdi?

Rapor önemliydi zira kamuoyu oluşturduk. Ancak devletler şaşırtıcı bir şey yapıyor. Soykırımı önleme yükümlülüğünden kaçınmak için soykırım tehdidini kasten görmezden geliyorlar: Sonuca vardığımız şey işte budur. Genel olarak devletlerin soykırım kelimesinden kaçınmaya çalıştığını öğrendik. Hatta ABD Kongresi raporumu alıp harekete geçtiğinde o dönemde ABD Dışişleri Bakanlığı soykırımdan bahsetmeden Dağlık Karabağ'ı uluslararası düzeyde savunacağını söylemişti. Ama çok geç idi. Bunu söylediler ve üç gün sonra Aliyev saldırdı.

19 Eylül'den sonra yaşananları nasıl yorumluyorsunuz? Görünüşe göre pek çok kişi soykırım derken sadece bir katliam düşünüyor. Ancak birkaç gün içinde 100 binden fazla insan her şeyi bırakarak vatanını terk etti.

Bu da Soykırım Sözleşmesinin 2(B) maddesine göre soykırımdır (öbek üyelerine fiziki ya da ruhsal açıdan zarar verilmesi). Juan Mendez'in yeni bir raporu var ve bu rapora göre 100 bin kişinin ayrılması, her şeyi geride bırakmaları nedeniyle alınan psikolojik zararı gösteriyor. Yani bu bir tür soykırımdır, soykırım sadece katliam değildir. Evet, kitlesel bir katliam yok ama psikolojik hasar var: Bütün toplum kendi topraklarını terk etti.

Dağlık Karabağ halkının haklarının korunması için hangi yasal mekanizmalar işe yarayabilir ve bu insanların haklarının uluslararası normlara uygun olarak yeniden tesis edilmesinin ne kadar gerçek olduğunu düşünüyorsunuz?

Bence şu anda Fransa'nın bu konuda lider olması önemli. Bu gündemi ilerleten önemli bir devlettir ve bunun için mücadele etmeliyiz. İnsanların haklarına saygı duymak için mücadele etmeliyiz çünkü insanlar olmasa bile insanlar hala bu toprakların ve mülklerin sahipleridir, bu yüzden haklarına saygı duymalıyız. Ayrıca rehinelerin iyileşmesi ve serbest bırakılmasının bir başka öncelik olduğunu düşünüyorum. Azerbaycan'da 53 mahkum var. Sorun şu ki, uluslararası hukuk böyle bir şekilde işe yaramıyor, örneğin birisi bisikletinizi çaldıysa, polise başvurabilir ve mahkemeye başvurabilirsiniz. Hayır, böyle bir şey yoktur. Muhtemelen devletler için Uluslararası bir Mahkememiz var ve bireylerin kovuşturulmasıyla ilgilenen Uluslararası bir Ceza Mahkemesi var. Bu insanları serbest bırakmanın yasal süreci kolay değildir, ancak bu süreci politik olarak geliştirmeliyiz. İşte bu yüzden bu konferans (Avrupa Parlamentosu'nda Dağlık Karabağ meselesine ilişkin konferans ) önemliydi.

Uluslararası toplumun davranışlarını, uluslararası toplumun neler yapabileceğini, yapmadığı şeyleri ve eylemsizliğin bu sonuca yol açtığını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bu bir sorun, bir başarısızlık. Çünkü dünyada küresel kurumlar yok. Esasen, tek küresel bağımsız kurum Uluslararası Ceza Mahkemesidir. Bu yeterli değil. Tek bir mahkemeye sahip, hükümeti ve siyasi sistemi olmayan bir ülkeyi hayal edin. Bu nedenle Ermenistan sorunun çözümüne dahil olmalı. İşte bu yüzden bu tür toplantılar, siyasi liderlerle neler yapabilecekleriyle ilgili tartışmalar, yapmamız gereken şeylerdir. Ermenistan, sadece kendisinin değil, medeniyetin tehdit altında olduğunu ve bu nedenle Ermenilerin yalnız olmadığını gösteriyor. Fakat Ermenistan çok önemlidir. Ermenistan'ın tüm dünyada çok önemli bir topluluğu var. Sizin inanılmaz bir gücünüz var ve onu kullanabiliriz.

Diğerlerinden daha fazla dikkat çeken bazı çatışmalar var. Tüm çocukların çocuk olmadığını, tüm kadınların kadın olmadığını düşünün. Bu ikiliği nasıl açıklıyorsunuz?

Biliyorsunuz, medyanın dikkat süresi sadece 6 saniyedir. Bu normaldir. Darfur'daki soykırım önce medyada yer aldı, sonra Arap baharı geldi, sonra Libya, sonra Suriye, sonra Rusya, Yezidiler, sonra Rohinja geldi. Her zaman bir önceki çatışmanın başarısızlığını kapsayan yeni bir çatışma vardır. İşte bu yüzden bu 2023 yılında beş soykırıma tanık olduk. Şimdi bunu düzeltmenin tam zamanı. Ermeni ve Yahudi topluluklarının bu kadar yaygın olduğu gerçeği bu durumun değişmesine gerçekten yardımcı olabilir. Ermeni toplumu için çok zor bir an geldiğini, Ermenistan'a yönelik saldırıların bile mümkün olabileceğini anlıyorum, ancak mücadele etmeyi bırakırsanız asla kazanamayacağınızı anlamalısınız. Bu yüzden mücadeleye devam etmeniz gerekecek ve bu konuda yalnız değilsiniz.